کدام یک : تار یا سه تار

تار بهتر است یا سه تار

بسیاری از علاقه مندان به موسیقی از تفاوت های جزیی تار و سه تار اطلاع ندارند و هنرآموز مبتدی در هنگام خرید تار یا خرید سه تار تردد دارد که کدام یک را انتخاب کند. تار و سه تار هر دو از دسته سازهای زهی زخمه ای (یا زهی مضرابی) به حساب می‌آیند، با این تفاوت که سه تار با ناخن (انگشت سبابه دست راست) نواخته می‌شود اما تار را بوسیله یک مضراب فلزی که بخش انتهایی آن از موم عسل طبیعی ساخته می‌شود (تا به تناسب راحتی دست نوازنده تغییر شکل دهد) می‌نوازند. هر دوی این سازها به نوعی ریشه در ساز ایرانی و باستانی بربت (که بعدها “عود” اعراب و “لوت” اروپایی‌ها از روی آن ساخته شد) دارند، به این معنا که از یک کاسه تشدید صوت (کاسه رزنانس)، یک دسته (شامل بخشی اصلی و سردسته) و سیم‌هایی که بر روی دسته و کاسه کشیده شده‌اند بعنوان اجزای اصلی تشکیل می‌شوند.

تاریخچه تار - تاریخچه سه تار

شوربختانه تاریخچه دقیقی درباره منشاء این دو ساز وجود ندارد، اما می‌توان به استناد یافته‌های تاریخی و روایات گفت که بدون شک تار و سه تار متعلق به ایران و در کل سرزمین‌های آریایی هستند و بر اساس آثاری که از آنها در اشعار و نگاره‌های قدیمی باقی مانده، برای نمونه‌های باستانی سه تار قدمتی چند هزار ساله و برای تار دست‌کم پانصد سال قدمت تخمین زده می‌شود. تار در دوره‌های پیشین، خصوصاً دوره قاجار، ساز غالب موسیقی ایرانی بوده است. البته سازهای تار و سه تار امروزی نسبت به آنچه در گذشته‌ها وجود داشته است دستخوش تغییرات متعددی در جهت بهبود ساختار و صوت شده‌اند. شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که چرا سه تار چهار سیم دارد؟ یکی از مهم‌ترین تغییرات بوجود آمده در ساختار سه‌تار، اضافه شدن سیم چهارم به این ساز است (از نظر تاریخی چهارم، و از نظر موقعیت سومین سیم با شمارش از پایین به بالا) که به روایت از استاد ابوالحسن صبا، درویشی به نام مشتاق علی شاه اقدام به این کار کرده است (به همین دلیل این سیم به “سیم مشتاق” معروف است). به دنبال آن در دهه‌های بعد، تار نیز توسط درویش خان، از پنج سیمه بودن به شش سیمه بودن درآمد (سیم پنجم به آن اضافه شد) تا تکمیل گردد و توقعات نوازندگان آن دوره را برآورده کند.

تکنیک نوازندگی تار و سه تار

همانگونه که گفته شد تار و سه تار در اجرا از نظر ابزار مضراب‌زنی متفاوت هستند. استفاده از ناخن در نوازندگی سه تار، صدایی لطیف‌تر نسبت به تار که آن را با مضراب فلزی می‌نوازند ایجاد می‌کند. در رابطه با تکنیک نوازندگی، تقریباً تمام تکنیک‌های نوازندگی تار و سه تار مشابه است. تنها تفاوتی که می‌توان به آن اشاره کرد، شیوه مضراب راست و چپ جابجا در این دو ساز است. در نوازندگی تار مضراب عادی یا راست، زخمه‌ای است که از بالا به پایین بر سیم وارد می‌شود و مضراب چپ مضرابی است که از پایین به بالا بر سیم فرود می‌آید. در نوازندگی سه تار، درست عکس آنچه بر روی تار اتفاق می‌افتد برقرار است، یعنی مضراب راست سه تار از پایین به بالا، و مضراب چپ از بالا به پایین اجرا می‌شود.

صدا و جنبه‌های روحی آن

همانگونه که انتظار می‌رود، ابعاد کوچک‌تر و ظریف‌تر سه تار نسبت به تار، موجب می‌شود صدای ملایم‌تری داشته باشد. صدای سه تار زنگدار اما لطیف و کم‌حجم است. حجم صدای سه تار برای اجراهای زنده و گروهی (لااقل بدون استفاده از تکنولوژی‌های امروزی) کافی نیست، از همین رو از گذشته تا به امروز، سه تار را سازی برای خلوت و تنهایی هنرمند می‌شناسند. شاید بهترین توصیف از سه تار، نظر استاد ابوالحسن صبا درباره این ساز باشد که گفته است: “سه تار سازی است که برای یک نفر کم و برای دو نفر زیاد است”. تار اما در مقابل، صدایی غنی و پخته و به مراتب بلندتر از سه تار دارد. صدای پرقدرت تار، استفاده از آن را در گروه‌نوازی‌ها عملی می‌کند.

و در نهایت:

تار بهتر است یا سه تار؟

برخی معتقدند که اگر نوازنده‌ای ابتدا تار را یاد بگیرد، بعدها سه‌تار را بهتر خواهد نواخت. برخی دیگر معتقدند که سه تار شروع آسان‌تری است. به نوآموزان موسیقی توصیه می‌شود که سلیقه خود را معیار اصلی انتخاب بین این دو ساز یا هر دو ساز دیگری قرار دهند. هیچ سازی نسبت به ساز دیگر برتری ندارد. اگر صدای سازی را دوست می‌دارید و مایل هستید خودتان را در مقام نوازنده آن ساز ببینید، آن ساز برای شما “بهتر” یا مناسب‌تر است. فراموش نکنید که تنها نوازنده‌ای موفق خواهد بود که با ساز خود ارتباط خوبی برقرار کند، و زمانی که این ارتباط بوجود بیاید، هم شخص نوازنده و هم مخاطبین وی از نوای دلنشین یک ساز لذت خواهند برد.

منبع:تار یا سه تار

خرید سه تار | بخش اول

راهنمای خرید سه تار

صنعت و ساختمان سه تار

سلیقه در پرداخت چوب: سه تار در مراحل مختلف مورد پرداخت با رنده، سمباده، لیسه و … قرار می­گیرد که کیفیت پرداخت، نشان از حوصله و سلیقه سازنده می­باشد.

کیفیت رنگرزی: سازندگان مختلف ممکن است روشهای زیادی برای رنگرزی انتخاب کنند مانند لاک الکل، سیلر و …، که نوع رنگرزی و سلیقه در این مورد می تواند درصدای سه تار و فاکتور قیمت در خرید سه تار تاثیر بگذارد. (مثلا رنگهای پوشاننده میتواند جلوی ارتعاش الیاف چوب را بگیرد) البته رنگ در ظاهر زیبای سه تار بسیار موثر است.

انضباط و چینش گوشی­ها و کیفیت خرک و پرده: چیدمان و کیفیت گوشیها از سلیقه در سوراخکاری و بُرقو زدن مناسب حکایت دارد و گوشی های خوش تراش هم به صدای سه تار کمک می­کند و هم در نگهداری کوک موثر است. طراحی مناسب خرک در خوش صدایی سه تار بسیار موثر است که دست ساز بودن آن می­تواند یک مزیت به شمار رود. جنس پرده و چیدمان منظم و کوک دقیق از پارامترهای بسیار مهمی است که از تخصص سازنده حکایت دارد.

کیفیت چسباندن کاسه و دسته و ترکه: یکی از قسمتهای مهم در ساخت سه تار، سرهم کردن اجزای ساز و چسباندن قسمتهای مختلف آن است. زیبایی در اتصال اجزا، هم نشان از سلیقه سازنده دارد و هم می­تواند به ایجاد صدایی متناسب کمک کند.

رعایت اندازه­ها و الگوها و وزن استاندارد: در ساخت سه تار بر حسب اینکه چه الگویی مورد طراحی واقع شده است، استانداردهایی وجود دارد. مثلا قطر دسته، صفحه، ابعاد کاسه و … . از جزئیات مهم، فاصله سیم از دسته و فاصله سیم­ها از یکدیگر است. یک نکته ظریف، میزان بودن جاییست که در آن مضراب به سیم برخورد می­کند که رعایت این نکات به ظرافت سه تار می­افزاید. در برخی از سه تار ها وزن زیاد به معنی ضخامتهای نامناسب صفحه و کاسه یا خیس بودن چوب آن است. و در برخی، سبک بودن زیاد سه تار ها به معنی پوک بودن چوب و یا ضعیف بودن آن است که این به تجربه به دست می­آید و با مقایسه با صدای ساز اعتبار پیدا می­کند.

منبع: معیارهای ارزیابی سه تار

خرک سنتور چیست ؟

اهمیت خرک سنتور چیست؟

اگر کسی با سنتور آشنایی نسبی هم داشته باشد احتمالا واژه خرک برای اون واژه آشنایی است. به عنوان مثال سنتور 12 خرک موسوی، سنتور 9 خرک علیزاده، سنتور یازده خرک و .... ولی اهمیت خرک در سنتور چیست و چرا زمانی که قصد خرید سنتور را داریم باید به تعداد خرک آن اهمیت دهیم.

خرک سنتور چیست؟

خرک سنتور دومدل دارد.یکی هفتی-هشتی و یکی گرد.چوب ان عمدتا گردو اما برخی از چوبهای رز به دلیل سختی ان استفاده میکنند.خرک وسیله ارتباط سیم باصفحه و پلها میباشد. خرک سنتوز باعث میشود که ارتعاش سیم ها به صفحه منتقل شود. قطعا در ساز سنتور هرچه تعداد خرک ها بیشتر باشند وسعت ساز سنتور هم به لحاظ تعداد نت بیشتر است. به همین دلیل برای اینکه بتوان بدون تغییر دادن کوک، دستگاه ها و گام های بیشتری را نواخت از سنتورهایی با تعداد خرک بیشتر استفاده میشود. اما میتوانیم بگوییم که رایج ترین سنتورها، سنتورهای نه خرک و پس از آن دوازده خرک هستند.

سنتورها با چه تعداد خرکی رایج ترند؟

سنتورهای دوزاده خرک و نه خرک معمولا رایج تر از سنتورهای دیگرند. زیرادر دهه های گذشته بیشتر نوازندگانی که آهنگها و تصنیف های بزمی را مینواخته اند از ساز دوازده خرک استفاده کرده اند به دلیل اینکه با این ساز میتوانند بنا بر نیاز مجلس در دستگاههای مختلف بنوازند و چون اکثر نوازندگان را آقایان تشکیل میداده اند، ساز دوازده خرک که اکثرا می کوک است یعنی سه نت از سنتور سل کوک بم تر است این امکان را میدهد که خود نوازنده بتواند با آن زمزمه کند، در واقع سنتور می کوک بهترین جایگاه را برای صدای خواننده مرد داراست. اما به دلیل اینکه از دوره ی استاد صبا آموزش سنتور با سنتور نه خرک سل کوک صورت گرفت و پس از آن هم اساتید بزرگ سنتور، این سنتور را به عنوان سنتور استاندارد برگزیدند امروزه سنتور نه خرک سل کوک به عنوان سنتور استاندارد شناخته شده و آموزش سنتور و نوازندگی توسط این سنتور انجام می گردد.

منبع: خرک سنتور چیست؟

دانستی های در مورد سنتور

بخشهای مختلف سنتور چرا در خرید سنتور اهمیت دارند؟

خب شما به عنوان یه هنرآموز علاقه مند به ساز سنتور لازم است بخش های مختلف سنتور را بشناسید که خریدی کورکورانه نداشته باشید. هنگام خرید سنتور قطعا فروشنده آن از بخش های مختلف سنتور برایتان بگوید پس حتما این مقاله مفید را تا انتها بخوانید:

جعبه رِزُنانس :
منظور از جعبه رزنانس، جعبه شامل صفحه و کفه و کلاف می باشد که با چسب یا سریشم به هم متصل هستند. در داخل این جعبه بین ۳ تا ۷ چوب (پل) به قطر حدودی یک سانتی متر وجود دارد که بین صفحه و کف قرار دارد که بنا به تخصص و تجربه سازنده ساز در جاهای خاصی قرار میگیرد که این خود به یک دست بودن صدا و تناسب حجم صدا و جنس ان کمک بسیار زیادی می کند. لازم به ذکر است که برخی از اساتید سازنده فقط با ابزار پل عیوب صدایی بسیاری از سازها را می توانند رفع کنند.

جنس جعبه :
جنس چوب سنتور عمدتا از گردو می باشد (البته چوب راش، آزاد، رز وود، فوفل… نیز استفاده میشود) که البته خود چوب گردو بنا بر عمر درخت، قطر تنه، منطقه رویش درخت، مدت زمان خشک شدن چوب و شیوه خشک شدن ان کیفیتهای مختلفی دارد. بسیاری از اساتید سازنده ساز معتقدند چوب مناطق سردسیر مثلا کردستان، سنندج، الموت و… از کیفیت بهتری برخوردارند. البته از دید اکثر اساتید چوب گردوی تیره که دارای رگه های راست و منظم و یا فرهای ابر گونه روی چوب می باشند، که مدت زیادی (مثلا حداقل ۵سال) از خشک شدن انها می گذرد، گزینه مناسبی برای خرید سنتور خوش صدا خواهد بود.

گل روی جعبه :
بر روی صفحه سنتور دو سوراخ به شکل گل وجود دارد که به ان گل سنتور گفته میشود. علت حضور این گل علاوه بر زیبایی، کمک به ایجاد رزنانس در داخل جعبه می باشد که محل آن بر اساس شیوه پل گذاری وسلیقه سازنده زیر سیمهای زرد و پشت خرک تعبیه می شود.

ضخامت صفحه و کف :
بسیاری از اساتید حرفه ای معتقدند که چیدمان پل تنها فاکتور مهم تنظیم صدای ساز نیست بلکه ضخامت صفحه و کف نقش بسیار زیادی در کیفیت صدای ساز دارد. البته در این بین ضخامت صفحه از اهمیت بیشتری برخوردار است. بنا به جنس چوب و میزان خشک شدن ان ضخامت کف بین ۷تا ۹ میلیمتر و صفحه بین ۵٫۵ تا ۷٫۵ میلیمتر تنظیم می شود.شایان ذکر است که اساتید حرفه ای بنابر جنس چوب ممکن است ضخامتهای مختلفی در نقاط مختلف صفحه و کف ایجاد کنند.که البته خود همین تجربه وتخصص زیادی را میطلبد .

شیطانک :
روی دو ساق ذوذنقه سنتور یک برجستگی وجود دارد که روی ان دو میله استیل به قطر حدودی ۲ میلیمتر قرار دارد که به شیطانک گفته می شود.که بعدا سیمهای سنتور روی ان قرار میگیرد. ارتفاع شیطانک از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا بوسیله ان، میزان فشار سیمها روی خرک تغییر میکند که این خود در نهایت روی صدای ساز اثرگزار خواهد بود.

گوشی و سیمگیر :
در طرف راست سنتور و بر روی کلاف گوشی قرار دارد که سیمها ی ساز در نهایت از طریق همین گوشیها کوک وتنظیم می شوند . اما نکته مهم در قسمت گوشی شیوه سوراخ کاری و برقو زدن است که رعایت همین نکته به کوک خوب و دقیق منجر خواهد شد. اما سیمگیر در طرف چپ ساز قرار دارد که تنها نکته مهم شیوه گره زدن سیم است که در نگهداشتن کوک می تواند موثر باشد.

جنس سیم :
سنتور شامل دو نوع سیم می باشد که به سیم سفید وسیم زرد یا قرمز معروف است. سیم سفید از جنس فولاد می باشد و سیم زرد یک ترکیب الیاژی از کروم، مس وفولاد است. که البته این سیمها عمدتا وارداتی هستند. نکته مهم در این است که جنس سیم و کیفیت (یکدستی چگالی سیم) آن بر روی صدا بسیار موثر است.

منبع: بخش های مختلف سنتور در ساختمان سنتور 

قیمت سنتور به چه عواملی بستگی دارد؟

قیمت سنتور به چه فاکتورهایی مرتبط است؟

همانطور که در موسیقی و یاد گرفتن یک ساز خاص برای علاقه مندان به موسیقی اهمیت بسیار زیادی دارد، هزینه ای که برای خرید یک ساز نیز در نظر گرفته می شود مهم است. اگر هنرجو مبتدی باشد قطعا نمیخواهد هزینه گزافی را متحمل شود چرا که در مسیر یادگیری ممکن است اراده اش سست شود و پروسه یادگیری عقب بیفتد(البته امیدوارم شما از جمله این دوستان نباشید ). قیمت ساز خاصی که مورد علاقه مان است به عوامل بسیاری بستگی دارد اما مهم ترین آنها صنعت و متریال و مواد به کار گرفته در ساز می باشد. البته همیشه و همه جا این قانون وجود دارد که قیمت هر کالایی وابسته به کیفیت مواد اولیه است.

به قول معروف هر چقدر پول بدیم همون قدر آش می خوریم.

در سازها چه تار باشد چه سه تار، چه سنتور باشد چه دیوان و ...، چوبی که برای ساختشان استفاده میشود بسیار مهم است و قیمت نهایی ساز را تحت تاثیر قرار میدهد. البته ناگفته نماند که بعد از مواد اولیه، ساخت ساز نیز مهم است. بسیاری از سازنده ها سازهایی را با مواد باکیفیت می سازند اما سازشان کیفیت بالایی ندارد و اصطلاحا مواد رو حروم کردن. اما وقتی ساخته های سازنده های دیگر را بررسی می کنیم می گوییم وااااااااااااااااو.

در این مقاله قصد دارم به فاکتورهایی برای قیمت سنتور اشاره کنم که هر هنرجویی بویژه هنرجویان مبتدی لازم است بدانند تا با دید بازتری هزینه خود را مدیریت کنند.

• کیفیت ساز: ساختمان و صنعت ساز: به اعتقاد اکثر اساتید سنتورسازی، سازهای با چوب گردوی تیره و راه راست و یا فردار دارای کیفیت صوتی بهتری هستند. البته نکته دیگر عمر یا مدت زمان خشک شدن چوب است که این فاکتور در تشخیص بسیار سخت است و باید به اطلاعات سازنده اعتماد کرد. هر چه عمر خشک شدن چوب بالاتر باشد این چوب از کیفیت بهتری برخوردار است. البته به اعتقاد ما سنتور مجموعه ای از چند فاکتور است و ممکن است یک ساز با چوب روشن دارای خروجی صدای با کیفیت باشد، اما به صورت آماری چوب تیره و راه راست و فردار معمولا خروجی بهتری دارد. نکته بعدی کیفیت ساخت ساز است. یعنی زیبایی ظاهر ساز که شامل پرداخت چوب (یعنی باقی نماندن اثر داغی اره یا امثال این ها روی چوب) می باشد و البته کیفیت رنگرزی نیز مهم است که ساز با شاپان یا سیلر یا لاک رنگ شده باشد که به تجربه، سازی که با لاک رنگ شده باشد کیفیت بهتری خواهد داشت زیرا سیلر به دلیل خاصیت پوشانندگی منافذ چوب را می پوشاند که این خود باعث کاهش کیفیت صدا می شود. نکته ای که باید در خرید سنتور توجه داشت این است که ممکن است یک ساز با چوب روشن اما رنگ تیره باشد (توسط شیلان تیره شده باشد) که باید توجه داشت که به جای چوب تیره به شما فروخته نشود.
• کوک ساز: نکته بعدی کوک ساز است. حتما سازی بخرید که چندین بار کوک شده باشد و از کسی که توان و تخصص کوک کردن را داشته باشد بخواهید چند سیم را به صورت امتحانی دوباره کوک کند تا از کیفیت نگهداری کوک سایت مطمئن شوید. نکته دیگر اینکه هیچ گاه برروی یک سنتور حرفه¬ای صنایعی چون خاتم، معرق یا منبت روی صفحه ساز نمی¬بینید زیرا اینها باعث تضعیف صدا می¬شوند (به علت عدم یکدستی صفحه).
• صدا ساز: اگر یک متخصص بگوید صدای سازی یکدست است، این یک خبر خوب است. زیرا برای یکدست بودن صدا باید زحمت زیادی کشیده شود. یک نوازنده حرفه ¬ای علاقه¬ای به شنیدن تقه یا صداهایی مثل آن زیر مضرابش ندارد. زیرا این بدین معنی است که ضخامت صفحه و جنس آن و محل پل گذاری با هم تناسب ندارند و این یک ایراد مهم برای یک نوازنده حرفه¬ ای است. حجم صدای ساز بستگی به سلیقه شما دارد اما ما پیشنهاد می¬کنیم سازهای پرحجم را انتخاب نکنید (مخصوصا در سازهای ارزان). زیرا این حجم زیاد با کاهش ضخامت و کاهش تعداد پل و استفاده از چوب روشن قابل دستیابی است که خود این موارد برای اینکه یک سنتور، ضعیف محسوب شود کافیست. انتخاب صدا یک تخصص است که با تجربه به دست می¬آید و باید به متخصصان این امر اعتماد کرد. معمولا از صداهای خوب با عناوینی همچون صدای زنگدار، کریستالی، بدون تقه و یا صدای پخته در میان نوازندگان یاد می¬شود.

و در نهایت قیمت ساز :

توصیه اکید می¬شود که قیمت فاکتور دوم انتخاب باشد، زیرا شما می¬خواهید برای روح و احساس خود پول خرج کنید پس اطلاعات خود را زیاد کنید تا کمتر هزینه کنید. اما اگر سعی کنید تا فقط یک ساز ارزان خرید کنید، ممکن است با چند مشکل اساسی مواجه شوید: ممکن است در خرید سنتور به اسم چوب گردو، چوبهای بسیار ارزانتر به شما تحمیل شود که کیفیتی ضعیف دارند. در این صورت بعد از مدت کوتاهی قوس های عجیبی پیدا می¬کند و قابلیتهای خود را از دست می¬دهد. ممکن است سازی به شما فروخته شود که اصلا کوک نگه نمی¬دارد که این هم برای شما معضلی جدی خواهد بود. به چند نکته هنگام خرید حتما توجه کنید!!! اگر مبتدی هستید و قصد خرید از فروشگاه را دارید حتما برای خرید سنتور به همراه شخصی که در این زمینه تخصص دارد، و شما به وی اعتماد دارید بروید. (البته خودتان هم به نکات ذکر شده توجه داشته باشید.) در صورت خرید سنتور از فروشگاه، حتما خود را مستقل معرفی کنید. تجربیات ما نشان می¬دهد اگر شما خود را کسی معرفی کنید که از سوی استادی معرفی شده است، مجبور به پرداخت قیمت بیشتری برای خرید ساز نسبت به زمانی که به عنوان فردی مستقل خود را معرفی می¬کنید، خواهید شد. اگر قرار است استاد برایتان ساز تهیه کنید از تخصص و صداقت آن اطمینان حاصل کنید. در هنگام خرید، حتما حتما و حتما، اطلاعات خود را کامل کنید و با آگاهی اقدام به خرید نمایید. زیرا داشتن آگاهی هر چه بیشتر باعث تحمیل هزینه کمتر و دستیابی به نتیجه مطلوبتر خواهد شد.

منبع:قیمت سنتور